E-sigaralar ve e-likitler ile ilgili söylenceler

Bloga yeni bir yazı eklemeyeli uzunca bir süre geçti. Sebebinin bayram olduğu düşünülebilecek olsa da asıl sebep bendenizin tembelliğidir. Şu sıralar sigara ve e-sigara fiyatlarını karşılaştırmaya çalışıyorum. Dört aylık bir süreç içinde (e-sigara pilinin dayanacağı süre) günde bir paket sigara içen birinin sigara masrafı piyasadaki en ucuz marka 5 lira en pahalısı 8 lira ise (bakkalın yalancısıyım) 600-960 lira arası, e-sigara kullanan birinin masrafı da (gerçi farklı tercihlere göre değişiyor ama) ortalama 968 liraya denk geliyor. Tabi farklı modeller için tam bir fiyat listesi çıkartamadım. Mantar gibi e-sigara satış sitesi türeyip duruyor ve açıkcası hiçbirine güvenip de "en iyi fiyatı şurası veriyor" deyemem. Tabi e-sigaranın diğer ülkelerde olduğu gibi sigaraya oranla çok daha hesaplı olmayışının sebebi kaçak, düşük kaliteli ve çeşitliliği kısıtlı ürünlerin kayıt dışı ve fahiş fiyatlarla satılması. Unutmayınız ki bu meretin Türkiye'ye girişi (sözde) yasak. Her ne kadar gümrük müdürlüğü elemanının gümrük ve ticaret bakanlığı ve sağlık bakanlığı bilgi merkezlerinden daha çok bilgisi olsa da... Kendini bilmem ne bilmem ne şirketinin resmî(!) dağıtıcısı ilân edenlere kanmayın. Her kim e-sigara ve e-likit getiriyor ve satıyorsa kayıt dışı bir şekilde çalışıyor ve kaçak getiriyor. Yaptığınız alışverişte hak iddia etmeniz pek mümkün sayılmaz ve karşınızda muhattap alabileceğiniz kişi bulmak da imkansız denecek kadar zor. Adamların bırakın vergi numaralarını adres bilgileri dahi yok, sadece dandik bir anonim kontörlü hat numarası var. Yani kısaca paranızla rezil olmanız olasıdır. E-sigara kullanmak istiyorsanız risk almaya hazır olun. Ben bir iki defa sıkıntı yaşadım ama tanıdığım birkaç e-sigara kullanıcısından, henüz olumsuz bir şey duymadım.

Malesef ülkemizde hiçbirşey doğru düzgün araştırılmadığı için (birazdan o konuya değineceğim) her anlamda bilgi kirliliği ve latince adı "götünden-us uydurma-tus" olan hastalıkla karşı karşıyayız. Bir taraftan "üç-beş kuruş yolumuzu bulalımcı" elemanlar, sırf ellerindeki malı satmak için ağızlarına geleni söylüyorlar, "mucize", "zararsız" hatta "sağlıklı" gibi ifadeler kullanmaktan çekinmiyorlar. Çeşitli yayın organlarında etiketiyle ekmek yiyen ama gerçekte kıç yalayarak ya da bürokratik kısa yollarla bir yerlere gelmiş medya maymunu "hocalarımız" da diğer taraftalar. Bu sözde profesörler (denizde kum bizde medya maymunu bitmez) konuyu araştırmak yerine wikipedia'dan "kopi-peyst" (copy+paste) usulü sürekli birşeyler uydurup duruyorlar. Ben sıradan bir vatandaşım merak ettiğim şeyi mübarek vikipediden okurum ama bir bilim insanı iddiasıyla ortaya çıkan eleman akademik olmayan kaynaktan, üstüne üstlük, geçerliliğini kontrol etmeden ve kendisi konu hakkında bir araştırma yapmadan çalıp çalıp satıyor. Wikipedia kullanıyorsan en azından referans ver, be öküz.

Neyse... Bu yayında olumlu ve olumsuz söylencelerle ilgili görüşlerimi paylaşacağım Başında yıldız olanlar söylenceler (benim iddialarım değil) hemen altlarında tireyle başlayanlar ise benim bu söylencelerle ilgili düşüncelerim:

* E-sigaralardaki lityum piller kansere sebep olur.

- Elektromanyetik (EM) alanların kanser yapmasından endişe edenler cep telefonu, televizyon, masaüstü ya da laptop bilgisayar vs vb herşeyi evinden atmalı. Bu ürünler ülkemizde yasak mı? Hayır. Yoğun EM alan oluşturan baz istasyonları ne alemde? Hemen her köşede keyiflerine bakıyorlar ve her gün bir yenisi dikiliyor. Elektrik akımının oluşturduğu EM alanlara uzun süre maruz kalmanın sağlığa zararlı olduğu söyleniyor ancak bu konuda sanki sadece e-sigaranın lityum pili EM alan yayıyormuş hatta tek zararlı olan e-sigara pilinin EM alanıymış gibi anlatılıyor.

* E-sigara el ve dudak alışkanlığını ortadan kaldırmaz.

-Hayır, e-sigara el ve dudak alışkanlığını ortadan kaldırır. Bunu söyleyen profesör(!) e-sigarayı birinci gruptaki (bir başka yazıda var) kartuşlu ya da tek kullanımlık olanlardan ibaret zannediyor. Birinci gruptakilerin yani kartuşlu ve tek kullanımlık olanların bile bütün modelleri sigaraya benzer tipte değil. En yaygın kullanılan e-sigara tipleri el ve dudak alışkanlığını, sürdürmenin aksine, bozar. E-sigaradan çekilen nefes 2-3 saniye sürer ve atomizerin fazla ısınmaması için (sigarada olduğu gibi) peşpeşe nefes çekilmez; ayrıca sigarada, hâliyle, pil düğmesi yoktur ve e-sigara modellerinin büyük çoğnuluğu iki parmak arasında tutulmaz. Kısaca, sigara kullanımının sebep olduğu el ve dudak alışkanlığı yeni bir davranış biçemi sayesinde ortadan kalkar. Tabi dikkatli okurun tahmin edebileceği gibi, e-sigara kendi kullanım biçemini yaratır; yani yeni bir el ve dudak alışkanlığı oluşur. Davranışsal olarak sigara kullanımına dönüşü engeller ama yeni bir alışkanlık olarak kendi yerini yapmaya başlar. Tabi nasıl kullanıldığı, bakımı, dolumu, temizliği düşünülürse sigara kullanmaktan daha zahmetlidir. Sigara kullanımındaki davranışsal süreçle e-sigara kullanımındaki davranışsal süreçlerin kalıcılığını karşılaştıran bir araştırma var mı? Aslında "böyle bir araştırma yapmaya zahmet eden var mı?" diye sormalı.

* E-likit kanserojen madde içerir. Ağıza gelirse zehirli olabilir / kansere sebep olabilir.

-E-likitlerin kanserojen, mutagenez ya da toksik madde içermediği yapılan analizlerle (yani e-likit denen maddeyi oluşturan parçaların birbirinden ayırılması ve oranlarının ne olduğunun, adlarının ne olduğunun, nasıl birleştiklerinin belirlenmesiyle) belgelenmiş. Bu analizlerine itirazı olan sözde proflarımızdan kendi analizini yapan, analizinin sonuçlarına göre yayın veren var mı? Hayır. don içinden sallayıp etiketinin ekmeğini yiyen var mı? Olmaz mı? Burası Türkiye. Ayrıca e-likitin, kafaya dikip içmediğiniz, burun spreyi gibi burnunuzdan çekmediğiniz, damardan ya da fitil şeklinde almadığınız durumlarda aşırı dozda (1g/kg 'dan fazla) vücudunuza girmesi mümkün değildir. E-sigara ne de olsa ağızla içilir. Deri teması kimyasal yanmaya ya da zehirlenmeye sebep olmaz, elinizi yıkarsınız, geçer.

* Nikotin, eroin gibi aşırı bağımlılık yapıcı hatta öldürücü bir maddedir.

* Nikotin aslında bir böcek ilacıdır.

- Götünden uydurmanın daniskası! İşin kötüsü bunları söyleyen profesör ünvanı almış bir bilim insanı. Hangisi daha kötü? Bile bile uydurması mı, alanı olduğunu iddia etmesine rağmen bilmiyor olması mı? Evet nikotin bağımlılık yapıcı bir maddedir. Ancak eroin, kokain vb uyuşturucuların aksine "rahatlatıcı/sakinleştirici özelliği olan bir uyarıcı" maddedir. Eğer sekiz-on tane nikotin cikletini bir anda çiğnerseniz ya da beş altı tane nikotin bandını bir seferde vücudunuza yapıştırırsanız, evet, nikotinden zehirlenirsiniz ve ölüm riskiyle karşılaşırsınız. Hangi madde olursa olsun normal kullanım sınırlarının uçuk denecek düzeyde fazlasını kısa bir sürede tüketirseniz ölüm riskiyle karşılaşırsınız. Çok kısa sürede aşırı miktarda su tüketirseniz beyin omurilik sıvısındaki artış beyin sapınıza baskı yaparak ölmenize de sebep olabilir ama su her gün içtiğiniz ve içilmesi tavsiye edilen bir "kimyasal maddedir" (dihidrojen monoksit). Nikotinin zararı da kafein kadardır. bu arada, kafein de bağımlılık yapıcı bir maddedir üstelik yoksunluğu nikotine göre kişiyi daha kötü etkiler ama kahveyi, kolayı ya da Starbucks'ları yasaklayalım diyen pek kimseyi göremezsiniz. Nikotin bağımlılığı da diğer bağımlılıklar gibi tanı kriterleri envanterinde sınıflandırılmıştır. Daha önce de yazmıştım: diğer bağımlılık türleri gibi nikotin bağımlılığı da bir hastalıktır. Ancak iddia edildiği gibi eroin kokin vb maddelerdeki gibi zorlayıcı yoksunluk hecmeleri görülmez. Yoksunluğun verdiği rahatsızlık yaklaşık üç (3) dakikada geçer. Bu nedenle sigarayı bırakma sürecinde olanlara yoksunluk hissetiiklerinde hemen kısa bir süre için dikkatlerini başka bir şeye vermeleri söylenir, bu yönde teknikler öğretilir. Bu lâfı eden ahlaksızın söylediği doğru olsaydı hiçkimse sigarayı bırakamazdı. Gerçi bu tür söylemler genelde özel hastanelerin "uzmanlarından" fırtlıyor. Kısaca diyorlar ki "aman ha kendi başınıza bırakamazsınız çok tehlikeli bir durum, korkun, bize gelin, size ilaç satalım". Ben de diyorum ki üç kuruş kazanmak uğruna götümüzden element uydurmayalım.

Böcek ilacı meselesine gelince: elli atmış sene (nâm-ı diğer sittin sene) önce böcek ilaçlarında nikotin kullanılmış ancak günümüzde (yetkinliği düşük ve pahalı olduğu için) kullanılmıyor.

* E-sigara, sigara içmeyenleri ve/veya sigarayı bırakmış olanları özendirecektir.

- Evet arkadaşlar, hepiniz iradesiz ve zayıf varlıklarsınız. Hayvanlar gibi içgüdülerinizin esiri olarak yaşıyorsunuz. Hayatınız boyunca hiç sigara içmemiş olabilirsiniz ama hep sigara içmek istediniz. İçinizde hep bu istek vardı ama tırsıyordunuz, sigarayı bırakmayı tercih edenler de zaten tırstıkları için bıraktılar zaten. Dürtülerinize engel olamıyorsunuz. Sigara içenleri gördüğünüzde engel oluyorsunuz, yanınızda dibinizde içildiğinde rahatsız oluyor uzaklaşıyorsunuz ama e-sigara içenleri gördüğünüzde bir türlü kendinizi durduramıyorsunuz. Ne olduğunu tam bilmeseniz de, daha önce hiç tanışmamış olsanız da, anlamasanız da sigarayı, nikotini hayatınızdan kendi isteğinizle çıkartmış olsanız da e-sigarayı görünce bir anda manyaklaşıyor, "ah bir tadına baksam! bir denesem! ucundan bi' kıt..." diye dövünüyorsunuz. Sizi pis özentiler sizi! Ama endişelenmeyin, özel hastanelerimizin "hocaları" ve devlet babamız sizleri kendinizden koruyacaktır! Sizi gidi pis gizli tiryakiler sizi! Bir de "sigara içmiyorum" diye geçiniyorsunuz, oysa nikotin hep düşlerinizde, aklınızda!

Hepsi iyi güzel de... ya nikotin tabletleri, nikotin bantları ne olacak? Siz pis özentilerin, potansiyel tiryakilerin canı hiç nikotin tableti, nikotin bandı çekmiyor mudur acaba?

* E-sigara, sigarayı bırakmada mucize bir çözümdür.

- Hayır değildir. Sigarayı bırakmayı aklına koyan kişi için e-sigaradan çok daha ekonomik ve çok daha etkili yöntemler var. Eğer bu yazıyı okuyorsanız ve "ben sigarayı bırakmak istiyorum, sigarayı bırakmaya hazırım" diyorsanız size tavsiyem ilaç almayın, e-sigara kullanmayın, nikotin tableti almayın, nikotin bandı almayın, mora-terapi ve benzeri bilimsel olmayan saçma sapan yöntemlerden uzak durun; neden sigara içtiğinizi ve neden sigarayı bırakmak istediğinizi iyi anlamaya çalışın ve yetkin bir psikologdan yardım alın. Uyarı: Yetkin bir psikolog üniversitelerin 4 yıllık psikoloji bölümünden mezun olmuş ve bunun üzerine terapi eğitimi almıştır, terapi eğitimi de yeterli değildir süpervizyon da almış olması gerekir ancak süpervizyon biraz tuzludur herkes bir akademisyenden süpervizyon alamayabilir. Bir psikoloğa gittiğinizde nereden mezun olduğunu varsa yüksek lisansını nerede yaptığını, terapi eğitimini nerede kimden aldığını ve süpervizyonunu nerede kimden aldığını sorun. Son olarak da benzer vakalarla tecrübesi olup olmadığını sorun ve yukarıdakileri mutlaka kurum ve kişileri arayarak doğrulamaya çalışın. Kimileri akran süpervizyonu almış olabilir, kimileri süperzivyon almamıştır ama tecrübelidir. Kime başvuracağınızı bilmiyorsanız Türk Psikologlar Derneği'ni - www.psikolog.org.tr - arayın ve yardım isteyin. Her ne kadar 171'i aramak da bir çözüm olsa bile şu sıralar sağlık bakanlığının sözde yardım programında yoğun olarak hekimler çalışıyor. Hekimler ilaç vb tavsiye etme eğilimindeler ve hasta takibine ayıracak zamanları olmuyor.

Aslında söylenen teknik olarak yanlış değil. E-sigarayla sigarayı bırakırsınız ama unutmayın sizin hastalığınız nikotin bağımlılığıdır ve e-sigara asla ve asla mucize bir çözüm değildir. Amacınız sigaranın zararlı etkilerinden uzak kalarak nikotin almaksa kullanın ama doz azaltarak bıraktırma iddiası saçmadır. Önceden de söylediğim gibi: niyetiniz bırakmaksa hangi yöntem olursa olsun bırakırsınız. Eğer bırakmaya hazırsanız yöntem sadece bahanesidir. Bu mücadelenin yarısı öz farkındalıkla verdiğiniz karardır kalanı da kullanacağınız yöntemdir. Doz azaltımını normal sigarayla da yaparsınız. Sürecin sonunda sıgarayı bırakacağınız için doz azaltımında kullanacağınız yöntem manidar bir fark yaratmaz. El alışkanlığını ortadan kaldırmak söz konusu olacaksa da sigaranın el alışkanlığı ortadan kalkar ama hiçkimse size e-sigara el alışkanlığı yapmaz diyemez; çünkü bu yönde bir bilimsel çalışma yok. Unutmayın: kendiniz için yapmayacağınız bir şeyi hiçbir hekim, ilaç ya da cihaz yapamaz!

* E-sigaranın sağlığa zararlı hiçbir etkisi yoktur.

* Pasif içiciliğe sebep olmaz, kapalı alanlarda içilebilir.

- Ben e-sigaranın sigara kadar zararlı olmadığını düşünüyorum ama sağlığa hiçbir zararı olmadığına inanmıyorum. Başlıca zararı, kullanan kişinin, e-sigaranın tamamen zararsız olduğunu düşünmesidir. Bu nedenle örneğin nikotin tüketimi sigara kullanımına kıyasla aşırı derecede artabilir. Nikotin denen meret itin götüne sokacak düzeyde (aşırı oğlu aşırı) kullanılmadıkça zehirlemez ama vücuda telafi edilebilir olsa da, bir zarar verir. E-likitin içindeki kimyasallar kalıcı zarar vermeyen ya da etkisi olmayan maddeler olabilir (en azından uluslar arası standartlara göre tehlikeli kabul edilmeyen maddeler) ama unutmayın ki bu maddelerin uzun süreli kullanımına ve vücuttan atılmalarının etkilerine dair bilinmeyen çok şey var. Hiçbirşey için, genel geçer bir "sağlığa yararlıdır" veya "sağlığa zararlıdır" etiketine kanmayın. Her insanın bedeni de zihni de kendine has ve eşsizdir. Sağlık bilimlerinde sınıflama, insanların kendilerine göre yapılmaz, vakalardaki, yani o insanların yaşadığı sağlık sorunlarındaki, benzer sebep-belirti ilişkilerine göre yapılır. Kısaca benzer belirtiler, sebepleri soruşturularak gruplanır ve sağlık sorunu olarak tanımlanan sürecin ilerleyiş biçimi benzeşen vakaların durumuna ortak bir isim verilir (adına da teşhis denir) ama bu isimlendirme, o gruptaki herkesin birebir aynı olduğu ve aynı yöntemle tedavi edilebilecekleri anlamına gelmez. Dolayısıyla bir kişiye iyi gelen, bir başka kişiye iyi gelmeyebilir ya da etkisiz olabilir. E-sigara için, farklı patolojilerle, kişide önceden varolan farklı sağlık sorunları veya kişinin bedensel oluşuyla etkileşimlere yönelik çalışmalar bulunmamaktadır. Ben böyle dediğimde hep "e kardeşim sen e-sigaraya karşı mısın değil misin anlamıyoruz? sen de e-sigara kullanmıyor musun?" diye soran çok oluyor. Ben e-sigara kullanıyorum ve karşı değilim ama kullandığım şeyin zararsız ve mucize bir şey olduğunu ya da bir sihirli değnek olduğunu düşünmüyorum. Biz milletçe siyah-beyaz düşünce tarzına alışkınız. Bu düşünce tarzı daha güvenlidir, daha kolaydır ama ben doğru olduğuna inanmıyorum. Bir şey kullanıyorsam onun ne olduğunun, tercihimin ne olduğunun farkında olmak isterim.

Gelelim şu varolmayan(!) pasif içiciliğe ve kapalı alanlarda kullanılabilir olmasına. Arkadaşlar, elinizi vicdanınıza koyun. Sigara yasağı nasıl çıktı? Yurdum insanı nerede boş dursa etrafındakileri düşünmeden yaktı sigarasını, purosunu, piposunu; yeri geldi bendenize benzer 20 yıllık tiryakiyi bile bezdirdi. Sigara içtiğim dönemde duman altı olan eğlence mekânlarından nasıl kaçtığımı hatırlarım. Gelin biraz dişinizi sıkın, nikotin yoksunluğu öyle söylendiği gibi elde titremeydi, öfkeydi vs yapmaz bunların hepsi sizin zihninizde olan şeyler. Yaşadığınız öfke duygusu nikotin yoksunluğundan değil engellenmişlik algısından, yaşamınızı istediğiniz gibi düzenleyemediğinizi düşünmenizden ortaya çıkar. Dışarı çıkın ve ihtiyacınızı karşılayın. Yukarıda belirttiğim gibi nikotin yoksunluğunun etkisi yaklaşık üç dakika sürer. Uygun bir fırsat bulana kadar sabır! Ayrıca her ne kadar e-likitin buharı kısa bir süre sonra göze görünmemeye başlasa da çevrenizdeki kişiler kokusunu alabilir. Ortada bir koku varsa ağzınızdan çıkan o buharın kalıntısı mutlaka havadadır ve başka biri bu kokuyu alabiliyorsa ki çevrenizdeki kişiler hafif de olsa bir koku alabiliyorlar, akciğerlerine gidiyordur. Zararlı/zararsız bir etkisi var mıdır yok mudur bilemem ama unutmayın ki siz de bilemezsiniz. "Götünden-us Uydurma-tus" hastalığından muzdarip özel hastane profesörleri bile bilmiyorlar. Elinizi vicdanınıza koyun, biraz dişinizi sıkın.

Wickiniz ıslak, atomizeriniz kuru olsun. :)

E-sigara Dolum Bakım Temizleme

Eğer tek kullanımlık modellerden uzak durmaya çalışıyorsanız ya da değişebilir kartuşlu modeller cebinizi yakıyorsa (büyük ihtimalle cayır cayır yakıyordur) tank sistem, clearomizer (kıliromizer tabir edilen "clear atomizer" yani şeffaf/açık atomizer) veya cartomizer (kartomizer, kartuş atomizer) kullanıyorsunuz demektir. Tek kullanımlık ya da değişebilir kartuşlu modeller temizlik istemez ve dolumları sorunsuzdur. Pilini şarj eder, kartuşunu (yaklaşık normal bir sigaranın filtresi kadar büyüktür) değiştirirsiniz ve bu modeller e-likit ya da ecnebilerin tabiriyle "essential oil" veya "e-juice" kullanmaz. Her ne kadar normal sigaraya göre bütün e-sigara modelleri uzun vadede daha hesaplı olsa da Türkiye'deki yüksek fiyatlandırma hesaba katıldığında e-sigaralar arasında likit kullananların daha avantajlı olduğu düşünülebilir. Aşağıda e-likit kullanan farklı modellerle ilgili bilgi mevcuttur:

Pillerle ilgili kısa bir bilgi: Şu an Türkiye'de likitli modeller için kullanılan iki farklı pil var; 510T ve eGo pilleri. Birçok atomizer türü her ikisine de uyumludur ancak siz yine de alacağınız atomizer türünün elinizdeki pile uyumlu olup olmadığını sorun, araştırın. İlk setlerle satılan piller genelde bir nefes ya da pilde kalan şarj için bir sayaç içermez. Pil tam doluyken düğmesinin ışığı beyaz yanar; ışığın rengi, pil yarı doluyken açık mavi ve bitmek üzereyken koyu maviye dönüşür. Bittiğinde veya çok uzun süre basılı tutulduğunda (yaklaşık 10 saniye kadar) ise birkaç kez yanıp söner. Hangi atomizeri kullanırsanız kullanın, pilinizin düğmesine üç (3) saniyeden çok basılı tutmayın. Pilin düğmesine ardarda beş (5) defa basarsanız pil kapanır. Meselâ e-sigaranızı çantanıza koyup taşıyacaksanız ve çantanızın içinde düğmesine kazara basılmasından endişe ediyorsanız pili kapatabilirsiniz. Aynı şekilde ardarda beş defa düğmesine bastığınızda da açılır. Pillerinizi, kullanım ömrünü uzatmak açısından, sonuna kadar kullanmaya çalışın ve tamamen boşaldığında şarja takın. E-likit ya da atomizerler konusunda da olduğu gibi pillerle ilgili de mitler mevcut: pilin oluşturduğu elektromanyetik alanın kanser yaptığından bahsedildiğini duydum. E-sigara pili örneğin cep telefonu pili gibi sürekli aktif değildir ve cep telefonu gibi sürekli cebinizde vs taşıdığınız bir ürün de sayılmaz. Kısaca: hayır e-sigaranın pilinden ölmezsiniz.

Tank sistemli modeller:  Bu modellerde pil dışında dört (4) parça mevcuttur: (1) atomizeri yerleştirdiğiniz taban, (2) konimsi bir atomizer başlığı, (3) atomizerin kendisi ve plastik bir ağızlık şeklinde likit tankı. Tank sistemli set elinize ulaştığında bu muhtelif parçaların yanında bir yedek silikon kapakçık bir de silikon ağızlık kılıfları görürsünüz. Kılıflar aynı e-sigarayı birkaç kişi kullanmadığı sürece pek bir işe yaramazlar ancak yedek silikon kapakçıklar çok yardımcı olabilir. Bu modeldeki en büyük sorun çok likit akıtması ve bir (1) mililitrelik tankının fazla likit alamamasıdır. İkinci büyük sorun atomizerin çok çabuk ısınması, wick'in çabuk kirlenmesi ve dayanıksız olmasıdır. Bu modelde atomizer bir hayli küçük ve hassastır. Size geldiğinde beşli bir paketin içinde atomizerleri görebilirsiniz. Paketin içinde biraz nemli gibi dururlar. Size bu ürünü satan öküzler o nemli ve yerine takmaya çalışırken elinizden kayabilen parçaları kurulamamanız gerektiğini söylemezler. Size söylemedikleri bir başka şey de atomizerinizi ve atomizer başlığınızı yerine takıp sıra tankınıza geldiğinde, yani tankınızı ilke defa takarken, iyice bastırmanız ve tankın altındaki deliği atomizerin iğneye benzer ucunun delmesi gerektiğidir. Önce tankın dolumundan bahsedelim. Tankınızın plastik bir kapakçığı vardır ve birkaç dolum için yerinden çıkartıp geri taktığınızda çok akıntı yapmaz. Ancak sert plastik olduğu için kolay aşınır ve esner. Dolayısıyla yedek silikon kapakçıkları en başından tercih etmenizi tavsiye ederim. Doldurmadan önce hangisini kullanırsanız kullanın kapakçığın atomizer ucu tarafından delindiğinden emin olun. İlk seferinde biraz sert bastırıp hatta çevirmeniz gerekebilir (yine de çok sert davranmayın). Yaklaşık 7-10 günde bir temizlemenizi ister bu model. Tankı ve kapakçığı temizlerken sıcak suyla biraz çalkalayıp pamuklu çubukla içini silmeniz yeterli olacaktır, silikon kapakçığı da sıcak sudan geçirip tuvalet kâğıdı ya da kâğıt havlu ile silin. Atomizer başlığının iç kısmına sıra geldiğinde ise yine pamuklu çubukla atomizer başlığının iç kısmını (eğer çok sıvı biriktiyse) biraz silin ancak sökmeden suyla yıkamayın. Başlığı atomizer tabanından ayırdıktan sonra çubuk gibi yuvarladığınız bir peçeteyi de içinden geçirebilirsiniz. Atomizeri ayırdıktan sonra atomizer tabanının her iki tarafını ve pilin ucunu, peçete vb üzerinde siyah leke kalmayacak hale gelene kadar silin. Atomizeri kurulamamaya özen gösterin. Eğer atomizerinizin iğne gibi olan ucunda gördüğünüz silikon fitil (yani "wick") çok kararmışsa o atomizerin pek ömrü kalmamış olabilir ve büyük ihtimal tankın kapakçığında koyu renkli lekeler oluşturacak, tankın içindeki likitin rengini koyultacaktır. Ben bir iki defa pamuklu çubuğun ucuyla atomizerin iğne gibi ucunu silmeye çalıştım, kısa bir süre için düzgün çalıştı ama çok sürmedi. E-likit kalıntısı wick'ten temizlenmediği ya da bir şekilde silinmediği müddetçe atomizer sağlam olsa da düzgün çalışmaz ve kötü bir tat verir. İnternette muhtelif temizleme videoları bulabilirsiniz ama biraz el becerisi isteyen çetrefilli bir iştir. Eğer pamuklu çubuğun ucuyla silmek işe yaramadıysa atomizeri değiştirin. E-likit kullanan bütün sistemlerde olduğu gibi bunda da mantık aynı: wick'i ıslak, atomizeri kuru tutmak (yani likitle doldurup boğmamak) ama normalde nemli olan atomizeri tamamen kuruladığınızda yanması ve kullanılamaz duruma gelmesi olası. Tabi bir de bu ürün Çin'den geldiği için arızalı/hatalı bir numunenin size denk gelmiş olması da muhtemeldir.

Clearomizer: Uzun süreli kullanım için gayet iyidir ama saltanatı kısa sürer ve yanık plastik tadı vermeye başlar. Hele bir de içinde likitle beklerse, bir otomobilin eksoz dumanını çeker gibi hissedersiniz. Temizlenebilir ama temizlemek her zaman işe yaramaz. Bu atomizer modelinin iki parçası vardır (içinde atomizeri örten silikon kapakçık hariç) vidalı damla şeklinde ağızlığı (screw-on drip-tip) ve tank+atomizer şeklinde cihazın kendisi. Tankı atomizerden ayırmanız mümkün olsa da yerine taktığınızda alt kısmında likit akıtması gibi bir olasılık mevcut. Yani dolum ve temizlik işlemlerini üst kısmından yapmanız ve drip-tip dışında bir şeyini çıkartmamanız tavsiye edilir. Biraz eski tip (camdan yapılma) enjektörleri andırır. Üzerindeki ölçü ibarelerine kanmayın içinde ne kadar likit olduğunu gösterdiği iddia edilen sayılar bulunsa da tankın şekline vs göre düzenlenmemiştir. Cam tankın ortasında ucunda silikon bir kapakçık olan metal bir kısım görebilirsiniz. Likit doldururken camla bu kapakçık arasındaki miniminnacık boşluktan geçirmeniz gerekiyor; temizlerken de kaynar suyu yine o araklıktan püskürtüp, atomizeri hafifçe çalkaladıktan sonra yine o aralıktan çekiyorsunuz. Doldurmak/temizlemek için mutlaka küt uçlu bir enjektör veya iğneli dolum şişesine ihtiyacınız var. Bu tipte yaşayacağınız sorunlardan bir tanesi wick'in kısa olmasıdır. Likit seviyesi silikon kapakçığın altına inmeye başladığında ara sıra yan yatırıp wick'ini ıslatmanız hatta bir iki defa kuru çekmeniz gerekir. Yaklaşık 3 hafta içinde wick'te sıvı kalıntısı birikmeye başlar ve tadı kötüleşir. Böyle bir durumda yukarıda bahsettiğim gibi kalan likiti boşaltıp içini sıcak suyla temizledikten sonra "kuru yakma" (dry burning) tabir edilen işlemi yapmanız gerekir. Temizleme ve kuru yakma işlemini çok çok kötü bir tat vermeye başladığında yapın. Kuru yakma adı üstünde, cihazın içine likit koymadan pile yaklaşık 7 saniye boyunca basarak yaptığınız bir işlem. Clearomizer'in ucuna bakın ve uzun uzun yakın. Ortadaki küçük metal çubuğun içinde net kırmızı bir ışık (yanan atomizer) görünceye kadar devam edin. Birkaç dakika ya da daha uzun sürebilir, pilinizin şarjını da afiyetle yiyebilir bu işlem, dolayısıyla tam dolu bir pille deneyin. Ben bu temizlik işlemini ilk denediğimde olumlu sonuç alamadım. Bu ürünü bana satan arkadaşların da konuyla ilgili bilgisi olmadığından birazdan anlatacağım bir başka atomizer tipini kullanmaya başladım: DCT Cartomizer.

DCT (Dual Coil Tank) Cartomizer: Bence kullanması ve doldurması en rahat ancak temizlenmesi pek mümkün olmayan model bu. Size clearomizer için de cartomizer için de "en az üç dört ay kullanırsınız" şeklinde palavra sıkanlara kulak asmayın. Tank sistemli e-sigara için de "bir atomizer rahat rahat bir ay gider" diye götlerinden uyduruyorlar. Tank sistemlilerde atomizerin ömrü yaklaşık 7-10 gündür, biraz daha kısa ya da uzun olabilir. Clearomizer ve cartomizer, iki üç hafta, şanslıysanız bir ay gider. Cartomizer'in üç parçası vardır: ortadaki metal çubuğu çevreleyen tank kısmı, vidasız damla ağızlık (drip-tip) ve ortadaki metal çubuk yani atomizer. Damla ağızlık clearomizerdeki gibi vidalı değil, ve dibinde, cartomizerle birleştiği yerde siyah silikon bir bant mevcut. Bu bantın yerinde kalmasına özen gösteriniz yoksa ağızlık yerinde durmuyor. Bu modelin en büyük sorunu damla ağızlığın yerine çok zor oturması ve takıp çıkartırken kolayca kırılabilmesi. Dolayısıyla her dolum biraz risk içeriyor, dikkatli olmanızı öneririm (driptip'imi kırmışlığım var, kırıldıktan sonra da kullanabiliyorsunuz ama bir elinizle yerinde tutmanız gerekiyor). Doldurmak için damla ağızlığı çıkartıp tankı yukarı doğru itmeniz gerekiyor, muhtelif videolarda ağızlığı atomizeri itmek için kullanabileceğinizden bahsedilse de bence gerek yok. Cartomizeri pile bağlayın ve iki baş parmağınızla tankı yukarı doğru itin. Likit doldurabileceğiniz kadar bir açıklık oluştuğunda şansınızı çok zorlamadan doldurun. Şansınızı zorlamadan diyorum çünkü atomizerin boğulmaması için herhangi bir sıvının (yukarıdan baktığınızda) süngerimsi bölümün ortasındaki minik deliğe girmemesi gerekiyor. Bir de sadece ilk dolumda süngeri (ortadaki deliğe sıvı kaçırmadan) 3-4 damla likitle ıslatmanız ve biraz sıvıyı emmesini beklemeniz lâzım. Bu modelde bir wick yok, aşağıdaki resimde de göreceğiniz gibi süngere benzeyen bir madde sıvıyı emiyor ve ortasından geçen tel o süngerimsi kısımda toplanan sıvıyı buharlaştırıyor. Metal çubuğun alt kısmındaki küçük delik de e-likiti aşağıdan yukarı doğru çekiyor. Cartomizerlerin bazıları içlerinde silikon bir kapakçıkla geliyor, benim tavsiyem o kapakçığı çıkartmanız yönünde olacak çünkü garip, rahatsız edici bir tat katıyor. Bu atomizer tipinin kaynatılarak temizlendiğine dair bir rivayet var. Sözde ortadaki metal kısmı çıkartılıp üç dört defa suyu buharlaşana kadar, içindeki tüm likit kalıntısı gidinceye kadar bir cezve vb bir şeyin içinde kaynatılıyor ve ardından kurumaya bırakılıyor. Bu kaynatma işleminin ardından aynı şekilde kullanılabiliyor... muş. Ben kaynatmayı bir defa denedim ama çok olumlu bir sonuç alamadım. Temizlemeyi ve yeniden kullanmayı başaran varsa bir mesaj yollayıversin.

Wickiniz ıslak, atomizeriniz kuru olsun. :)

Not: Yukarıdaki metnin bir kısmı siyah çıkmış, düzeltmeye çalıştım ama beceremedim zaten nasıl siyaha döndüğünü de anlayabilmiş değilim. İdare ediverin :S

Hepimiz Kaçakçıyız

Yakın zamanda ve acı bir şekilde (dötüme 200 küsür TL kaçması suretiyle) öğrendim ki e-sigara ve e-likitlerin, herhangi bir yolla Türkiye'ye girmesi yasak. Yani ben şu an kaçak, yasa dışı bir ürün kullanıyorum; birçok başka e-tiryaki gibi. Her bakkalda, markette bulunabilecek birçok gıda ve günlük tüketim ürününün içinde bulunan ve kanserojen ya da zehirli olmadığı ispatlanmış, gıda ve kozmetik üreticilerinin yaygın olarak kullandığı malzemelerin sağlık bakanlığımızca yasaklanmış olması ilginçtir. GDO'lu gıda ve tarım ürünlerinin, ölüme ya da kalıcı sağlık sorunlarına sebep olan  zayıflama haplarının, bitkisel ilaç adı altında satılan cinsel güç arttırıcı sigara bıraktırıcı olduğu iddia edilen muhtelif kimyasal atıkların, insanları boğan düşük kalite kömürlerin, seçim dönemi dağıtılan ve kanserojen madde içeren ucuz oyuncakların özgürce girebildiği ülkemize e-sigara ve e-likit giremiyor. Bu kısıtlamanın haksızlığını veya haklılığını sınırlı bilgimle savunamam ama açıkcası bana saçma geliyor. Damardan yeşilaycı bu yobaz sağlık anlayışı, hiç sağlıklı değil. Her ne kadar e-sigaranın tüm zararlarının henüz bilinmesi çok mümkün olmasa da Avrupa ülkelerinde Kanada hariç Kuzey ve Güney Amerika ülkelerinde yaygın olarak kullanılmaya başlanmış. Bir çok kişinin hem sigarayı bırakmakta faydasını gördüğünü söylediği, hem de nikotin alışkanlığını sürdürenlerin sigaraya tercih ettiği bir meret bu meret ve ne olursa olsun sigaradan daha sağlıklı.

Bu ürünlerin kaçak göçek olması biz kullananların neresine batıyor? Aslında bize, fahiş fiyatlar ve ürün çeşitliliğindeki azlık dışında, giren çıkan bir şey yok. Fiyatları en az 3,5 en çok 12 lira olan muhtelif atomizerlere 50-70 lira, çeşitli aksesuarlara, aparatlara, e-likitlere ve pillerede asıl fiyatlarının yaklaşık 8 ilâ 12 katı para ödeyip, üstüne kargo ücreti eklemek dışında dötümüze kaçan hiç birşey yok. Gerçi fiyatların uçukluğuna rağmen uzun vadede normal sigaradan daha hesaplı. Ürün çeşitliliğindeki kısıtlılık dışında bir de bu kaçak ürünü satan ve dağıtanların insafına kalıyoruz tabi. Size 24 saatte teslim taahhüdü başta olmak üzere bir çok söz verebilirler, ancak bu sözlerin hiçbirini (parasını ödediğiniz ürünü teslim etmek de dahil) tutmak zorunda değiller ve siparişiniz ulaşmadığı ya da yanlış ulaştığı takdirde hiçbir hak iddia edemezsiniz. Ödemeler şahısların hesabına direkt olarak yapılıyor ve ortada bir şirket, bir kuruluş yok. İnternet siteleriyle bir kurumsal kimlik imajı var sadece. Tabi kayıt dışı çalışan ve kaçak ürünü satan kişilerin de ciddi bir başarı motivasyonu olduğunu varsayabiliriz. Yasal çerçevede çalışan bir kuruluş küçük ihbarları, şikâyetleri önemsemez, hele Türkiye gibi usulsüzlüğün, denetimsizliğin gelenekleştiği bir ülkede; ama yasaklı bir ürünü, doğal olarak yasa dışı bir şekilde, Türkiye'ye getiren ve kayıt dışı satışını yapan kişi müşterisinin şikayet etmemesi için fazladan gayret gösterecektir... gibi bir hayal kurabiliriz.

Yurdum insanı yasak ve kısıtlamaları sorgulamak ve tepki vermek yerine el öpüp saman altından su yürütmeyi tercih ettiği için bu düzen herhalde pek sıkıntı yaratmaz. Varın bana enayi deyin ama benim kanıma dokunuyor. Kimi zaman normal sigaraya dönmeyi düşünüyorum. Neyse... Elimde biraz daha e-likit var. Bitene kadar devam ederim, sonrasına sonra bakarız. :/

Wickiniz ıslak, atomizeriniz kuru olsun.  :<

E-likitin İçinde Neler Var?

Sonraki bir yazıda bahsedeceğim "Çin'den sipariş vermek suretiyle ara elemanları dehleme" maceram sonucunda e-likit denen sıvının içinde neler olduğunu öğrenmiş bulunmaktayım. Macera henüz sonlanmadı; çünkü hem kilo, hem değer açısından sınırların altında olan paket her nasılsa gümrüğe takılmış vaziyette ve başıma ne işler açacağını henüz bilmiyorum. Her neyse... Gümrük evrakları içinde e-likitin içeriğinden bahseden bir belge buldum. Yüzdelerini vermeden içinde neler olduğunu aşağıya sıralıyorum. Bu maddelerle ilgili bilgisi olan varsa ve bir cevap yollarsa sevinir, sevine sevine de bu maddelerle ilgili daha detaylı birşeyler yazmaya çalışırım.

"Essential Oil" olarak bahsedilen sıvının içinde sekiz ( 8 ) ayrı madde bulunuyor:

1. Polyethelene Glychol (Polietilen Glikol). Diş macunlarında, cilt kremlerinde, cinsel kayganlaştırıcılarda bir de e-likitlerde kullanılan ve zehirli olmadığı söylenen ve e-likitin yaklaşık %50'sini oluşturduğu söylenen bir madde.
2. ..... özütü. Vanilya, elma, çilek, vs vb e-likite tat ve koku veren muhtelif özüt.
3. Eleutheroside E1 (eloterosit e1). Tam bir açıklama bulamadım ancak bu maddenin farklı çeşitlerinin gıda takviyesi olarak kullanıldığından bahsediliyor.
4. Su. Bildiğin haş iki O ya da dihidrojen monoksit.
5. Beta-Ionone. Parfümlerde de koku verme amaçlı kullanılan bir maddeymiş.
6. Gül yağı. Evet gül yağı.
7. Peach Aldehyde (şeftali? aldehit). İnternette okuduklarımdan bir şey anlamadım ama sanırım bu organik bileşik bir meyveden elde ediliyor(?).
8. Rhodinol (rodinol). Genellikle parfümlerde kullanılan ve bitkisel yağlardan elde edilen  bir tür alkol çeşidi(?).

Belgenin devamında iş güvenliği açısından tehdit oluşturmadığı yani sızıntı yapabilecek zehirli ya da kanserojen madde bulunmadığı da eklenmiş. Tabi akla hemen şu soru geliyor: nikotin bunun neresinde? Evet ilginç bir soru ve benim de aklıma geldi. Neyse, kimyadan anlayan biri belki açıklayabilir. Belki de yanlışlıkla nikotinsiz e-likit sipariş etmişimdir. En azından bir bilene gidip "bunlar nedir?" diye sormak isteyenlere e-likit şişelerinin üzerinde yazandan daha detaylı bir liste sunmuş oldum. (İçerikteki kimyasallar markaya göre değişebiliyor ama şişelerin üzerinde genelde sıvının çoğunluğunu oluşturan birkaç maddenin adı yazıyor)

Wickiniz ıslak, atomizeriniz kuru olsun :)

Not: Tanıştığım e-tiryakilerin büyük çoğunluğu bu listede bulunmayan ama satış sitelerinde gördükleri bir "maddeyi" merak ediyorlar. Bu madde muhtelif satış sitelerinde "Terapatik nikotin" adıyla listeleniyor. Terapatik nikotin diye özel bir madde yok arkadaşlar, "terapötik nikotin" demek istiyorlar ama "terapötik" sözcüğünü "terapatik" diye yanlış yazıyorlar. Aslında bildiğiniz nikotin maddesi, hesapta e-likitin içine "terapi amaçlı" (yani terapötik) ekleniyor falan filan... Hani e-sigaranın amacı sigarayı bırakma "terapisi" ya! Neyse, kısaca, terapatik nikotin yani doğru yazılışıyla terapötik nikotin bildiğiniz nikotindir, ayrı özel bir madde değil.